Megn óánægja með tillögur SA um niðurfellingu neysluhléa

Um þessar mundir standa yfir kjaraviðræður Samtaka atvinnulífsins og aðildarfélaga Alþýðusambands Íslands. Þar er meðal annars til umræðu að gera umtalsverðar breytingar á vinnutíma starfsfólks sem fellur undir þá kjarasamninga sem eru undir í þessum kjaraviðræðum. Tillögur Samtaka atvinnulífsins ganga út á að lengja dagvinnutímabilið, að það verði frá kl. 06:00 til 19:00, að heimilt verði að fleyta yfirvinnustundum eins mánaðar inn í dagvinnutíma næsta mánaðar og gera yfirvinnu upp á ársgrundvelli. Þá er lagt til að neysluhlé verði felld niður og með því móti verði hægt að stytta vinnuvikuna. Með öðrum orðum: „að starfsmaðurinn komist fyrr heim úr vinnu með því að taka sér ekki kaffitíma/neysluhlé.“

Innan verkalýðshreyfingarinnar eru mjög skiptar skoðanir um þessar tillögur og hvernig bregðast eigi við þeim. Því miður eru til stéttarfélög sem vilja skoða þessar tillögur frekar. Vitað er að Efling stéttarfélag hefur hafnað alfarið þessum hugmyndum sem og nokkur önnur stéttarfélög, þar á meðal Framsýn. Félagið stóð fyrir fundi í síðustu viku þar sem kom fram hörð gagnrýni frá félagsmönnum á þessar hugmyndir Samtaka atvinnulífsins.

Framsýn ákvað í kjölfarið að vekja athygli á þessum tillögum SA og hefur með bréfi skorað á Virk starfsendurhæfingarsjóð að kynna sér áðurnefndar tillögur Samtaka Atvinnulífsins. Félagið telur þær ógn við heilsufar félagsmanna sinna, sem margir hverjir vinna krefjandi störf, jafnvel við varhugaverðar aðstæður og mun ekki láta það líðast þegjandi og hljóðalaust að vegið sé með slíkum hætti að félagsmönnum.

Undanfarið hefur Virk staðið fyrir auglýsingaherferð um líðan fólks á vinnustöðum og mikilvægi þess að menn hlúi að heilsunni. Auglýsingar þessar hafa vakið verðskuldaða athygli og fengið fólk til að staldra við og hugsa um þessi mál. Allir ættu að vera meðvitaðir um það í upplýstu samfélagi að þættir eins og langvarandi álag á vinnustað geta orsakað streitu og haft alvarlegar afleiðingar á líðan fólks, bæði í starfi og einkalífi. Eins og fram kemur á vef sjóðsins er um að ræða verkefnið;

„Vitundarvakning VIRK, sem er hluti af stærra forvarnarverkefni. Þar kemur fram að við lifum í samfélagi þar sem sífellt fleiri virðast heltast úr lestinni vegna tímabundinna eða langvarandi veikinda. Svo virðist sem hluti af þessum veikindum sé til kominn vegna langvarandi álags bæði í starfi og einkalífi. Velvirk síðunni er ætlað að halda utan um upplýsingar og gagnleg ráð í forvarnarskyni. Meginþema síðunnar er hvernig okkur geti liðið sem best á vinnustaðnum og náð að halda jafnvægi í lífinu almennt. Markmiðið með forvarnarverkefninu er að styðja við starfsmenn og stjórnendur til að sporna við brotthvarfi af vinnumarkaði vegna heilsubrests. Auk vitundarvakningarinnar og vefsíðunnar er einnig verið að undirbúa rannsókn á vegum VIRK. Rannsóknin miðar að því að einangra breytur sem hafa áhrif á endurkomu til vinnu eftir veikindafjarveru með það að leiðarljósi að hægt væri að nýta niðurstöðurnar til að fyrirbyggja brotthvarf af vinnumarkaði.“

Það er alveg ljóst að hugmyndir Samtaka atvinnulífsins um að stytta vinnuvikuna með því að fella niður neysluhlé eru í hrópandi andstöðu við þann boðskap sem auglýsingar Virk starfsendurhæfingarsjóðs fela í sér og miða að því að bæta vinnuumhverfi fólks og stuðla þannig að bættu heilsufari starfsfólks á vinnumarkaði.

Það skýtur verulega skökku við að aðilar sem standa að Virk starfsendurhæfingarsjóði skuli ljá máls á því í kjaraviðræðum að ganga gegn hlutverki sjóðsins með því að leggja til aukið álag á starfsfólk með afnámi samningsbundinna neysluhléa. Því verður seint trúað eða hvað?

Það er von Framsýnar stéttarfélags að Virk starfsendurhæfingarsjóður kynni sér vel það sem er í gangi við samningaborð Samtaka atvinnulífsins og aðildarfélaga Alþýðusambands Íslands og komi sínum skoðunum á framfæri hvað þessi mál varðar.

Meðfylgjandi þessari frétt er grein sem Viðar Þorsteinsson framkvæmdastjóri Eflingar stéttarfélags skrifaði í Fréttablaðið um tillögur Samtaka atvinnulífsins um breytingar á vinnutímanum.

Um 60 félagsmenn sitja í samninganefnd Framsýnar þegar trúnaðarmenn á vinnustöðum eru taldir með. Hópurinn kemur reglulega saman til að fara yfir stöðuna í kjaraviðræðunum, hér má sjá nokkra samninganefndarmenn fara yfir tillögur SA um breytingar á neysluhléum sem var algjörlega hafnað.

Og þessi tvö skyldu ekkert í því hvað menn væru að hugsa með því að vilja fella niður neysluhlé enda bæði í krefjandi störfum á vinnumarkaði.

Grein: Viðar Þorsteinsson

„Hug­myndir Sam­taka at­vinnu­lífsins um vinnu­tíma­breytingar hafa verið helsta inn­legg sam­takanna til kjara­við­ræðna síðustu mánaða. Þrír megin­þættir eru í þessum hug­myndum: Að víkka dag­vinnu­tíma­bilið, selja út kaffi­tíma og lengja upp­gjörs­tíma yfir­vinnu. Því hefur verið haldið fram að þessar hug­myndir séu fjöl­skyldu­vænar og fram­sæknar. En út á hvað ganga hug­myndirnar?

Í fyrsta lagi vilja SA út­víkka mörk dag­vinnu­tíma­bilsins úr 10 tímum (klukkan 7:00 til 17:00 í nú­gildandi samningum aðildar­fé­laga SGS) yfir í 13 tíma (klukkan 6:00 til 19:00 sam­kvæmt til­lögum SA). Þannig fengi at­vinnu­rek­endandi veru­lega út­víkkaða heimild til að á­kveða á hvaða tíma dagsins ein­stak­lingur í dag­vinnu vinnur. Starfs­maður gæti ekki neitað að vinna á því tíma­bili og ætti ekki rétt á yfir­vinnu­á­lagi á tíma­bilinu. Þannig gæti at­vinnu­rekandi fyrir­skipað verka­manni að vinna sinn 8 klukku­tíma vinnu­dag, svo dæmi sé nefnt, frá klukkan 11:00-19:00 eða frá klukkan 06:00 til 14:00 án nokkurrar auka­greiðslu.

Þetta væri gjörbreyting á þeim ramma dag­vinnu sem nú er við lýði. Nú­verandi tak­markanir á ramma dag­vinnu­tímans eru hugsaðar til að skapa sam­hljóm við aðrar stofnanir í sam­fé­laginu, svo sem al­mennings­sam­göngur og opnunar­tíma skóla. Með þessum breytingum yrði mun erfiðara fyrir verka­fólk að sam­stilla þessi at­riði dag­legrar til­veru, en án þess að bera nokkuð úr býtum í staðinn.

Að kaupa kjara­bætur af sjálfum sér 

Í öðru lagi hafa SA lagt til að kaffi­tímar verði felldir út úr út­reikningi dag­vinnu­tímans, og að þannig náist í orði kveðnu fram stytting á vinnu­tíma. Hug­myndin er sú að starfs­maðurinn komist fyrr heim úr vinnu með því að taka sér ekki kaffi­tíma. Þessi til­laga er hreinar sjón­hverfingar. Auð­vitað mun starfs­fólk eftir sem áður þurfa að taka sér hlé, enda voru kaffi­tímar felldir inn í kjara­samninga á sínum tíma af þeirri á­stæðu. Í líkam­lega og and­lega krefjandi störfum, líkt og þeim sem unnin eru af fé­lags­fólki Eflingar og aðildar­fé­laga SGS, þarf fólk að taka sér pásu. Að setja starfs­fólki þann afar­kost að þurfa annað­hvort að taka sér hlé á eigin kostnað eða vinna ör­þreytt í strik­lotu yfir daginn er engin kjara­bót heldur ó­á­byrgur blekkingar­leikur. 

Ráðskast með vinnu­tímann 

Í þriðja lagi hafa Sam­tök at­vinnu­lífsins sett fram rót­tækar til­lögur um út­víkkað upp­gjör á yfir­vinnu, þannig að vinna um­fram 8 tíma á stökum degi teljist ekki sjálf­krafa sem yfir­vinna. Sam­kvæmt til­lögunum yrði at­vinnu­rek­endum jafn­vel heimilt að færa yfir­vinnu­stundir eins mánaðar inn í dag­vinnu­tíma næsta mánaðar og gera yfir­vinnu upp á árs­grund­velli. Enn fremur er lagt til að at­vinnu­rekandi geti skyldað starfs­mann til að taka frí á móti yfir­vinnu­stundum fremur en að fá þær greiddar. Verka­fólk þyrfti sí­fellt að vera til­búið að vinna lengur þegar at­vinnu­rekanda hentar, með al­gjörri ó­vissu um hvort um­fram­vinnu­stundir teljist á endanum yfir­vinna eða ekki. Með þessu fá at­vinnu­rek­endur heimild sem ekki hefur sést á vinnu­markaði ára­tugum saman til að ráðskast með tíma launa­fólks.

Með inn­leiðingu þessara breytinga gæti farið svo að 12 tíma vinnu­dagur án nokkurra yfir­vinnu­greiðslna eða tryggra kaffi­hléa yrði raunin. Með þessu yrði hjólum sögunnar snúið aftur til 19. aldar, tíma ó­boð­legra vinnu­að­stæðna, vondra lífs­gæða al­mennings og of­ríkis at­vinnu­rek­enda. „Sveigjan­leiki“ er orð sem oft heyrist notað í á­róðrinum, en þá gleymist að á ís­lenskum vinnu­markaði er engum bannað að vinna langan vinnu­dag – enda gera það flestir fé­lags­menn al­mennra verka­lýðs­fé­laga. En nú­verandi rammi tryggir að fyrir langa eða ó­reglu­lega vinnu­daga komi sann­gjarnar greiðslur. 

Mínúturnar okkar – verð­tryggð kjara­bót 

Í stuttu máli eru allar til­lögur Sam­taka at­vinnu­lífsins um vinnu­tíma­breytingar hreinar kjara­skerðingar. SA hafa ekki fengist til að ræða um al­mennar launa­hækkanir í yfir­standandi kjara­við­ræðum nema sem nokkurs konar mót­fram­lag gegn þess konar skerðingum. Að fallast á slík skipti er al­gjört glap­ræði. Ó­líkt krónum eru mínútur eru ekki háðar hag­sveiflum og eru í raun hryggjar­stykki kjara­samningsins. Ein­mitt þess vegna hefur verka­lýðs­hreyfingin í yfir 100 ár sett kröfur um vinnu­tíma­skil­greiningar á oddinn. Þær kjara­bætur sem þannig fást eru ekki mældar í af­stæðum krónum heldur ó­breytan­legum mínútum, og eru þannig „verð­tryggðar“ ef svo má segja.

Mark­mið verka­lýðs­hreyfingarinnar í yfir­standandi samninga­við­ræðum er að bæta kjör verka­fólks, ekki rýra þau. Þetta á ekki síst við um vinnu­tímann og skil­greiningar hans. Stéttar­fé­lög al­menns verka­fólks, verslunar­fólks og opin­berra starfs­manna hafa öll lagt til styttingu vinnu­tímans, og mikill með­byr er nú með slíkum hug­myndum eins og sást vel á glæsi­legri ráð­stefnu Lýð­ræðis­fé­lagsins Öldu um síðustu helgi. Stéttar­fé­lögin studdu við þá ráð­stefnu, á meðan SA þáðu ekki boð um þátt­töku. Það er vægast sagt sorg­legt að fram­lag SA til þeirrar um­ræðu sé lenging vinnu­tímans, sjón­hverfingar og skert stjórn verka­fólks yfir tíma sínum.“