Viðar Þorsteinsson framkvæmdastjóri Eflingar – stéttarfélags skrifar áhugaverð grein í Fréttablaðið sem er meðfylgjandi þessari frétt. Atvinnurekendur hafa boðið verkalýðshreyfingunni að fella niður kaffitíma starfsmanna og stytta þannig vinnuvikuna. Hugmynd Samtaka atvinnulífsins er víðáttu vitlaus og því ekki undarlegt að menn eins og Viðar setjist niður og skrifi grein um málið. Við fengum leyfi hans til að birta þessa ágætu grein sem mikilvægt er að verkafólk um land allt lesi. Þessi leið á ekki að vera í boði.
„Hugmyndir Samtaka atvinnulífsins um vinnutímabreytingar hafa verið helsta innlegg samtakanna til kjaraviðræðna síðustu mánaða. Þrír meginþættir eru í þessum hugmyndum: Að víkka dagvinnutímabilið, selja út kaffitíma og lengja uppgjörstíma yfirvinnu. Því hefur verið haldið fram að þessar hugmyndir séu fjölskylduvænar og framsæknar. En út á hvað ganga hugmyndirnar?
Í fyrsta lagi vilja SA útvíkka mörk dagvinnutímabilsins úr 10 tímum (klukkan 7:00 til 17:00 í núgildandi samningum aðildarfélaga SGS) yfir í 13 tíma (klukkan 6:00 til 19:00 samkvæmt tillögum SA). Þannig fengi atvinnurekendandi verulega útvíkkaða heimild til að ákveða á hvaða tíma dagsins einstaklingur í dagvinnu vinnur. Starfsmaður gæti ekki neitað að vinna á því tímabili og ætti ekki rétt á yfirvinnuálagi á tímabilinu. Þannig gæti atvinnurekandi fyrirskipað verkamanni að vinna sinn 8 klukkutíma vinnudag, svo dæmi sé nefnt, frá klukkan 11:00-19:00 eða frá klukkan 06:00 til 14:00 án nokkurrar aukagreiðslu.
Þetta væri gjörbreyting á þeim ramma dagvinnu sem nú er við lýði. Núverandi takmarkanir á ramma dagvinnutímans eru hugsaðar til að skapa samhljóm við aðrar stofnanir í samfélaginu, svo sem almenningssamgöngur og opnunartíma skóla. Með þessum breytingum yrði mun erfiðara fyrir verkafólk að samstilla þessi atriði daglegrar tilveru, en án þess að bera nokkuð úr býtum í staðinn.
Að kaupa kjarabætur af sjálfum sér
Í öðru lagi hafa SA lagt til að kaffitímar verði felldir út úr útreikningi dagvinnutímans, og að þannig náist í orði kveðnu fram stytting á vinnutíma. Hugmyndin er sú að starfsmaðurinn komist fyrr heim úr vinnu með því að taka sér ekki kaffitíma. Þessi tillaga er hreinar sjónhverfingar. Auðvitað mun starfsfólk eftir sem áður þurfa að taka sér hlé, enda voru kaffitímar felldir inn í kjarasamninga á sínum tíma af þeirri ástæðu. Í líkamlega og andlega krefjandi störfum, líkt og þeim sem unnin eru af félagsfólki Eflingar og aðildarfélaga SGS, þarf fólk að taka sér pásu. Að setja starfsfólki þann afarkost að þurfa annaðhvort að taka sér hlé á eigin kostnað eða vinna örþreytt í striklotu yfir daginn er engin kjarabót heldur óábyrgur blekkingarleikur.
Ráðskast með vinnutímann
Í þriðja lagi hafa Samtök atvinnulífsins sett fram róttækar tillögur um útvíkkað uppgjör á yfirvinnu, þannig að vinna umfram 8 tíma á stökum degi teljist ekki sjálfkrafa sem yfirvinna. Samkvæmt tillögunum yrði atvinnurekendum jafnvel heimilt að færa yfirvinnustundir eins mánaðar inn í dagvinnutíma næsta mánaðar og gera yfirvinnu upp á ársgrundvelli. Enn fremur er lagt til að atvinnurekandi geti skyldað starfsmann til að taka frí á móti yfirvinnustundum fremur en að fá þær greiddar. Verkafólk þyrfti sífellt að vera tilbúið að vinna lengur þegar atvinnurekanda hentar, með algjörri óvissu um hvort umframvinnustundir teljist á endanum yfirvinna eða ekki. Með þessu fá atvinnurekendur heimild sem ekki hefur sést á vinnumarkaði áratugum saman til að ráðskast með tíma launafólks.
Með innleiðingu þessara breytinga gæti farið svo að 12 tíma vinnudagur án nokkurra yfirvinnugreiðslna eða tryggra kaffihléa yrði raunin. Með þessu yrði hjólum sögunnar snúið aftur til 19. aldar, tíma óboðlegra vinnuaðstæðna, vondra lífsgæða almennings og ofríkis atvinnurekenda. „Sveigjanleiki“ er orð sem oft heyrist notað í áróðrinum, en þá gleymist að á íslenskum vinnumarkaði er engum bannað að vinna langan vinnudag – enda gera það flestir félagsmenn almennra verkalýðsfélaga. En núverandi rammi tryggir að fyrir langa eða óreglulega vinnudaga komi sanngjarnar greiðslur.
Mínúturnar okkar – verðtryggð kjarabót
Í stuttu máli eru allar tillögur Samtaka atvinnulífsins um vinnutímabreytingar hreinar kjaraskerðingar. SA hafa ekki fengist til að ræða um almennar launahækkanir í yfirstandandi kjaraviðræðum nema sem nokkurs konar mótframlag gegn þess konar skerðingum. Að fallast á slík skipti er algjört glapræði. Ólíkt krónum eru mínútur eru ekki háðar hagsveiflum og eru í raun hryggjarstykki kjarasamningsins. Einmitt þess vegna hefur verkalýðshreyfingin í yfir 100 ár sett kröfur um vinnutímaskilgreiningar á oddinn. Þær kjarabætur sem þannig fást eru ekki mældar í afstæðum krónum heldur óbreytanlegum mínútum, og eru þannig „verðtryggðar“ ef svo má segja.
Markmið verkalýðshreyfingarinnar í yfirstandandi samningaviðræðum er að bæta kjör verkafólks, ekki rýra þau. Þetta á ekki síst við um vinnutímann og skilgreiningar hans. Stéttarfélög almenns verkafólks, verslunarfólks og opinberra starfsmanna hafa öll lagt til styttingu vinnutímans, og mikill meðbyr er nú með slíkum hugmyndum eins og sást vel á glæsilegri ráðstefnu Lýðræðisfélagsins Öldu um síðustu helgi. Stéttarfélögin studdu við þá ráðstefnu, á meðan SA þáðu ekki boð um þátttöku. Það er vægast sagt sorglegt að framlag SA til þeirrar umræðu sé lenging vinnutímans, sjónhverfingar og skert stjórn verkafólks yfir tíma sínum.“